Przedmowa

Od pierwszego wydania podręcznika „Higiena — ochrona zdrowia", przeznaczonego dla średnich szkół medycznych, minęło wiele lat. Obecnie ukazuje się jego XI wydanie, będące dużą satysfakcją zarówno dla redaktora naukowego książki, jak i dla autorów. Powstawanie większości chorób wiąże się obecnie ze zmianami lub negatywnymi czynnikami, powstającymi w szeroko pojętym środowisku, w którym człowiek żyje i pracuje. Obserwacje te dotyczą zarówno środowiska domowego, urbanistycznego, jak i środowiska pracy. W każ-dym z nich występują specyficzne czynniki, które mogą powodować rozwój choroby. Rozpoznawanie czynników chorobotwórczych jest podstawą diagnostyki środowiskowej i sposobów zapobiegania. Powstawanie chorób zakaźnych jest także związane ze środowiskiem —jako drugim ogniwem w łańcuchu epidemicznym w czasie przenoszenia i szerzenia się czynników zakaźnych: bakterii lub wirusów. Sprawozdanie Światowej Organizacji Zdrowia z 1986 r. z terenu europejskiego wyróżnia odrębne i specyficzne czynniki ryzyka dla środowiska wodnego, powietrznego, żywności i gleby. Sądzę, że diagnostyka i profilaktyka środowiska w niedalekiej przyszłości będą ważną i konieczną podstawą do nauki o zdrowiu społeczeństwa. Przyjmuje się obecnie, że w 70-80% środowisko i żywność są odpowiedzialne za powstawanie wielu chorób. W etiopatogenezie większości chorób znaj-dujemy wpływ czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych lub społecznych na organizm człowieka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wysunęła nową inicjatywę związaną z programem „zdrowie miasta." Dowiedziono, że mikroklimat miasta, mieszkania i miejsca pracy ma decydujące znaczenie dla zdrowia społeczeństwa. W związku z tym muszą być rozwijane odpowiednie badania naukowe oraz oświata zdrowotna: ogólna i specjalistyczna. Oświata zdrowotna specjalistyczna, np. oświata onkologiczna, odgrywa bardzo ważną rolę w społeczeństwie, zwłaszcza w związku ze zwiększającym się zagrożeniem występowania czynników kancerogennych i prokancerogennych w środowisku. Z punktu widzenia higieny i profilaktyki zarówno lekarz, jak pielęgniarka oraz inni pracownicy służby zdrowia odgrywają pierwszoplanową rolę w oświacie zdrowotnej. Podręcznik ten ma umożliwić każdej pielęgniarce uzyskanie podstawowych wiadomości dotyczących zależności: środowisko a zdrowie. Propagowanie oświaty i wychowania zdrowotnego w tak ważnych dziedzinach medycyny zapobiegawczej, jak higiena, profilaktyka i ochrona zdrowia społeczeństwa, powinno być podstawą pierwszoplanowego działania służbu zdrowia.